Tokat’ta fay hattı var mı?

Tokat’ta fay hattı var mı? Tokattan hangi fay hattı geçiyor? Tokat’ta deprem riski var mı? Sorularını cevaplayalım:

Ülkemizin en önemli faylarından biri olan Kuzey Anadolu Fayı Niksar civarında kollara ayrılır. Ana kol Niksar’dan Taşova-Ladik-Havza yönüne ilerlerken Ezinepazar fayı olarak bilinen kol Amasya güneyi ve Sungurlu’ya kadar batıya devam eder. Yaklaşık olarak Reşadiye civarında Kuzey Anadolu Fayı’ndan ayrılan Almus Fayı ise Tokat kent merkezi kuzeyine kadar geldikten sonra batıya doğru giderek belirginliğini yitirir. Tokat kent merkezi Kuzey Anadolu Fayı’na 35 km, Ezinepazarı Fayı’na 26 km uzaklıktadır. Kent içerisinden geçen Almus Fay’nın uzunluğu ise 70 km yi bulmaktadır, ancak fayın batıdaki daha küçük faylar dikkate alınırsa batıya doğru çok daha fazla uzanımı olması olasıdır. Öte yandan Gökçe Fayı da kentin güneyine yakın bir diri faydır (Şekil 3).

TOKAT KENT MERKEZİ İÇERİSİNDEN GEÇEN DİRİ FAYLAR ve TOKAT İLİNİ ETKİLEMİŞ OLAN ÖNEMLİ DEPREMLER

Tokat gerek Kuzey Anadolu Fayı, gerekse kolları üzerinde ve yakın konumda olması nedeniyle tarihsel (1900 öncesi) ve aletsel (1900 sonrası) dönemde çok sayıda depremden etkilenmiştir. Bilhassa kenti etkilemiş olan ve tarihsel dönemde meydana gelmiş olan depremleri hangi fayların ürettiği tartışmalıdır. Aletsel dönemde (1900 sonrası) kenti etkileyen depremlerin önemli bir kısmı ise Kuzey Anadolu, Ezinepazar fayları yanı sıra olasılıkla Almus Fayı tarafından üretilmişlerdir. Bunlar içerisinde Almus Fayı tarafından üretildiği tahmin edilen 1901 (M=5.1), 1910 (M=5.1) ve 1916 (M=7.1?) yıllarında meydana gelen depremler en önemlileri olarak sayılabilir.
Deprem kayıtları Tokat içerisinden geçen fayın geçmişte yüzey faylanması oluşturduğunu göstermemekle birlikte fay boyundan ve bölgenin jeolojik konumundan hareketle Almus Fayı’nın yüzey faylanması oluşturma potansiyeli olduğu söylenebilir. Bu nedenle Tokat’ın gelecekte olabilecek büyük bir depremde de yüzey faylanması tehlikesinden etkilenmesi olasıdır.
Bir fayın yüzeye kadar ulaşan bir kırık oluşturup oluşturmadığı ancak paleosismoloji çalışmaları ile belirlenebilmektedir. Almus Fayı üzerinde bugüne kadar yayınlanmış bir paleosismolojik araştırma bulunmamaktadır. Bu nedenle Almus Fayının geçmişte yüzey faylanması üretip üretmediği, fayın batıya doğru ne kadar devam ettiği gibi sorulara yanıt olabilecek detay çalışmaların yapılmasına ihtiyaç vardır.

TOKAT İL MERKEZİNDEKİ DİRİ FAYLAR NEREDE?

TDFH Almus Fayı’nın Tokat il merkezi kuzeyinden geçtiğini gösterir (Şekil 4 ve 5). Diri fayların haritalanması farklı disiplinlerden veri girişi ile jeoloji mühendisliği temelinde yapılacak paleosismolojik araştırmalar sonucu gerçekleştirilir. Diri fayların yerlerinin imar planlarına altlık oluşturacak hassasiyette haritalanması ile geçmişte hangi büyüklükte ve hangi sıklıkta deprem ürettiği, dolayısı ile gelecekte ne zaman ve ne büyüklükte deprem olabileceğine yönelik olasılıkların belirlenmesi jeolojik, jeofizik, jeodezik, jeomorfolojik ve bunlar üzerine oturacak paleosismolojik araştırmalarla mümkündür. Bu çalışmaların nasıl yapılacağına dair kılavuz TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası tarafından yayınlanmıştır. Almus Fay’ının detaylı olarak
araştırılması ilin deprem tehlikesinin belirlenmesi açısından bilinmezliklerin ortaya konmasını sağlayacaktır. Belirlenen diri fayların nazım veya uygulama imar planlarına işlenmesi gerekmektedir.
Tokat’ın depremselliği yukarıda da belirtildiği gibi Almus Fayı ile sınırlı olmayıp ilin başlıca ilçeleri olan Almus, Erbaa, Niksar, Pazar ve Reşadiye ilçe merkezleri ile 40’ı aşkın belde ve köy yerleşim alanı da doğrudan diri fay üzerinde oturmaktadır. Ayrıca Kelkit Çayı üzerine doğudan batıya doğru Bereket HES, Tuna HES, Reşadiye HES, Akıncı HES, Niksar HES, Tepekışla HES gibi peşi sıra dizilen hidroelektrik santralları yer almaktadır. Yine Kuzey Anadolu ve Ezinepazar fayları geçmişte 7 yi aşan depremler üretmiş ve Tokat’ta hasara yol açmışlardır, bu fayların gelecekte de önemli depremler üretme potansiyeli mevcuttur. Bu açıdan bakıldığında yapılacak çalışmaların sadece il merkezinde değil kent bütününde yapılmasının önemi ve aciliyeti kendisini açıkça göstermektedir.

kaynak: https://www.jmo.org.tr/